Bij evenementen in, op, met, boven of rondom water kunt u denken aan een Nieuwjaarsduik, zwemtochten in kanalen of survivalevenementen en mudruns. Hierbij kan gebruikt worden gemaakt van zwembaden of natuurwater. Door ziekmakende bacteriën of virussen die van nature in oppervlaktewater voorkomen kunnen gezondheidsklachten ontstaan. Omgevingstemperatuur (warmte) en de duur van het evenement verhogen het risico op gezondheidsklachten. Er kan ook gebruik worden gemaakt van zwembaden of andere tijdelijke zwemwatervoorzieningen, ook dit brengt risico’s met zich mee.
Monitoren waterkwaliteit
Houd bij de voorbereiding van evenementen in natuurwater een logboek bij en noteer daarin eventuele afwijkingen in de waterkwaliteit. Naast microbiologische parameters zijn dat ook zaken als vuil, olie, schuim, verminderd doorzicht en dergelijke en de veiligheid van de omgeving (obstakels, kuilen, afval, glas, etcetera). Leg afwijkingen, die gezondheidsrisico’s voor deelnemers kunnen vormen, ter beoordeling voor aan een deskundige op dit gebied, bijvoorbeeld de GGD.
Zie ook de Handreiking voor evenementen in, op, met, boven en rondom water (STOWA).
Natuurwater
Per regio worden waterzones officieel als zwemwater aangewezen. Alleen op die locaties is sprake van zwemwaterbeheer. Deze locaties worden in het zwemseizoen door de Omgevingsdienst Midden-Holland (ODMH) regelmatig gecontroleerd. Zwemwaterbeheer is een gedeelde taak van provincies, waterschappen en Rijkswaterstaat. Samen zorgen zij, in overleg met verschillende belangenorganisaties en exploitanten van zwemplassen, voor schoon en toegankelijk zwemwater.
In afdeling 3.2 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) staan regels voor kwaliteit en beheer van zwemwater.
Aandachtspunten zwemmen in niet-officiële zwemlocatie
Bij evenementen waar gezwommen wordt in natuurwater dat niet is aangewezen als officiële zwemwaterlocatie, zoals grachten, sloten of havens (o.a. sportwedstrijden, city swims, paalzitten) dient de organisator te onderzoeken of de waterkwaliteit voldoende is door het volgende:
- Neem contact op met de waterkwaliteitsbeheerder (Rijkswaterstaat, de provincie of een waterschap), om een beeld te krijgen van de waterkwaliteit en mogelijke bronnen van verontreiniging van het wateroppervlak (zoals een riooloverstort) waar het evenement gehouden wordt.
- Wijs de deelnemers aan het evenement erop dat zwemmen in natuurwater als niet-aangewezen zwemlocaties niet risicovrij is en dat het moeilijk in te schatten is met welke micro organismen men in contact kan komen en of die wel of niet ziekmakend zijn. Vooral mensen met een verminderde weerstand, bij zwangerschap of mensen met wondjes en huid-, oor- en oogproblemen wordt het zwemmen in water dat niet aan de eisen van zwemwater voldoet sterk ontraden.
- Adviseer deelnemers aan het evenement zo min mogelijk water in te slikken, huid en haren na deelname af te spoelen met schoon kraanwater en zich goed af te drogen. Deze tips kunnen gezondheidsrisico’s verkleinen.
Voorbeelden en oorzaken gezondheidsrisico's
- Blauwalgen (ook wel cyanobacteriën of blauwwieren) zijn bacteriën die van nature in het water horen. Veel blauwalgen groeien optimaal bij temperaturen tussen 20 en 30 ℃ met daarbij weinig licht en stroming in het water. De blauwalgen zijn giftig en zorgen voor stankoverlast en kunnen door afscheiding van stoffen klachten bij mensen veroorzaken, zoals huidklachten, misselijkheid, diarree, buikpijn, geïrriteerde ogen en leverschade.
- Botulisme wordt veroorzaakt door de botulismebacterie. Mensen kunnen met die bacterie in aanraking komen door contact met dode vissen en dode watervogels. Verschijnselen kunnen ontstaan na twee uur tot acht dagen na het eten van besmet voedsel. De ziekte begint met misselijkheid, overgeven, moeheid, duizeligheid, algehele zwakte, een droge mond en buikklachten. Daarna kunnen er verlammingsverschijnselen optreden.
- De ziekte van Weil is een van dier op mens besmettelijke ziekte die ernstige lichamelijke gevolgen kan hebben. Ratten die de bacterie bij zich dragen scheiden de bacterie via de urine uit. Besmetting kan optreden door contact met besmet oppervlaktewater (zwemmen, recreëren, survivalruns), riolen en grond. De bacterie kan via wondjes of slijmvlies van de ogen, neus of mond in het lichaam komen.
- Zwemmersjeuk is een jeukende huiduitslag die ontstaat tijdens of na het zwemmen in zoet water. Zwemmersjeuk wordt veroorzaakt door een wormsoort die bij eenden voorkomt. De eitjes van deze wormen ontwikkelen zich via waterslakken tot larven. De larven komen uit de slakken in het water terecht en kunnen de opperhuid van mensen binnendringen. Daar veroorzaken ze een ontstekingsreactie. Bij mensen kan dit rode jeukende bultjes veroorzaken.
- Pseudomonas aeruginosa is een bacterie die voorkomt in zwemwater. Deze bacterie kan oor-, oog- en huidinfecties veroorzaken. Personen met een verlaagde weerstand, of met oor-, oog- of huidproblemen lopen extra risico op dergelijke infecties.
- Cryptosporidium, E. coli en het norovirus zijn micro-organismen die maag-darmklachten kunnen veroorzaken zoals braken, diarree en misselijkheid.
- Zwemt u op een zwemlocatie met een PFAS-verontreiniging? In combinatie met de inname van PFAS uit andere bronnen kan dit ervoor zorgen dat u te veel PFAS binnenkrijgt.
- Zeeschuim bevat meer PFAS dan zeewater. Dit komt omdat PFAS goed hechten aan (zee)schuim, net als sommige andere chemische stoffen.
Zwembaden en whirlpools
Zwembaden en zwemgelegenheden zoals badinrichtingen moeten voldoen aan hygiëne en veiligheidsvoorschriften. Deze staan in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal).
- Als gebruik wordt gemaakt van een bestaand zwembad, dan is de exploitant van het zwembad verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en de hygiëne. De ODMH controleert de bestaande (vaste) zwembaden in de regio en handhaaft waar nodig.
- Plaatst u als organisatie een tijdelijk zwembad of een whirlpool? Dan bent u verantwoordelijk voor de kwaliteit van het water. Reiniging, desinfectie en controle van ieder soort badwaterbassin kent gemeenschappelijke regels én specifieke inhoudelijke regels wat betreft verschillende kwaliteitsnormen, parameters en meetverplichtingen. Deze staan in Afdeling 15.2 Inhoudelijke regels van het BAL. Uitvoering hiervan moet gebeuren onder toezicht en verantwoordelijkheid van een deskundige op dit terrein.
Actuele informatie over de waterkwaliteit van de officiële zwemwaterlocaties
- www.zwemwater.nl
- bel de Zwemwatertelefoon in uw provincie
- download de Zwemwater app via Google Play of de App Store
- provinciale websites, bijvoorbeeld de Provincie Zuid-Holland
- bekijk ook de informatieborden op de zwemwaterlocaties